هرم نیازهای مازلو؛ سلسله مراتب نیازهای مازلو و خودشکوفایی انسان

آبراهام مازلو، از برجسته‌ترین روان‌شناسان قرن بیستم، زندگی خود را وقف پایه‌گذاری رویکردی نو در روان‌شناسی کرد؛ رویکردی که به گفتهٔ او هدفش گسترش صلح، آشتی و فهم عمیق‌تر از توانمندی‌های انسانی بود. مازلو در پی آن بود که روان‌شناسی را از فضای بدبینانه و جبرگرای روان‌کاوی فرویدی دور کند و به جای تمرکز بر جنبه‌های منفی و آسیب‌شناختی انسان، بر جنبه‌های مثبت، ظرفیت‌های بالقوه و استعدادهای ذاتی او تأکید ورزد.

سرانجام او با تلاش‌های پیگیرانهٔ خود رویکرد «روان‌شناسی انسان‌گرا» یا «روان‌شناسی نیروی سوم» را مطرح کرد؛ رویکردی که تحقق استعدادهای درونی انسان را در مرکز توجه قرار می‌دهد و امروزه به عنوان یکی از مکاتب مهم روان‌شناسی شناخته می‌شود.

در این مقاله با هرم نیازهای مازلو و اهمیت آن در فهم انگیزش انسان آشنا خواهیم شد.

پرسش اصلی روان شناسی انسان گرا

مازلو در پی پاسخ‌گویی به این پرسش بود که انسان‌ها تا چه اندازه قادرند استعدادهای خود را شکوفا کنند و به بالاترین سطح توانمندی خویش برسند؟ او برخلاف روان‌شناسانی همچون فروید که بیشتر بر ابعاد منفی و تعارض‌های درونی انسان تمرکز داشتند، توجه خود را معطوف به افراد دارای شخصیت سالم و بالنده کرد. به باور مازلو، برای شناخت توان بالقوهٔ انسان باید بهترین نمونه‌ها را بررسی کرد؛ همان‌طور که برای سنجش سرعت دویدن انسان، افراد دچار ناتوانی جسمی معیار مناسبی نیستند، بلکه باید سریع‌ترین و توانمندترین افراد را مورد مطالعه قرار داد.

بر همین اساس، مازلو برای شناسایی ویژگی‌های افراد دارای الگوهای فکری مثبت، خودانگیخته و سالم، به مطالعهٔ دقیق کسانی پرداخت که به نظر او به سطحی از خودشکوفایی (Self-Actualization) دست یافته بودند. او در بررسی‌های خود کوشید عوامل و مؤلفه‌هایی را کشف کند که سبب شده این افراد استعدادهای بالقوهٔ خود را بالفعل کنند و در زندگی به بلوغ روانی دست یابند. این مؤلفه‌ها بعدها به‌عنوان ویژگی‌های انسان‌های رشد‌یافته و بالنده معرفی شد.

مازلو در نتیجهٔ پژوهش‌هایش به این دیدگاه رسید که انسان‌ها با مجموعه‌ای از نیازهای سلسله‌مراتبی (Hierarchy of Needs) زاده می‌شوند؛ نیازهایی همگانی و مشترک میان همهٔ انسان‌ها که نیروی محرکه‌ی رشد، کمال و تحقق خویشتن را فراهم می‌کنند. واقعیت این سلسله‌مراتب آن است که این نیازها به شکلی منظم و مرحله‌به‌مرحله عمل می‌کنند و در مجموع، بنیان شکل‌گیری استعدادها، توانایی‌ها و تکامل شخصیت فرد را می‌سازند.

بیشتر بخوانید: مهارت حل مسئله (Problem-solving skill) چرا انقدر مهم است؟

مازلو و فروید

مازلو با فروید و آموزه های روان کاوی او که معتقد بود ما تا حد زیادی تحت تاثیر اتفاقات و تجارب دوران کودکی خود هستیم موافق بود، اما بر خلاف او باور نداشت که این تمام ماجراست و ما در برابر این تجارب موجوداتی شکست خورده هستیم. او به جد باور داشت که می توان دگرگون شد، کمال یافت، استعدادهای خود را پرورش داد و در نهایت به تحقق انسانیت راستین خویش رسید. و چنین هدفی را نیز در توجه و برآورده ساختن نیازهای سلسله مراتبی می دانست.

بر پایهٔ پژوهش‌های خود، مازلو سلسله‌مراتبی از نیازها را تدوین کرد که به هرم نیازهای مازلو شهرت یافته است. در این نظام، هر سطح از نیازها پیش‌شرط تحقق سطح بالاتر است؛ درست مانند نردبانی که برای رسیدن به پله‌های بالا باید ابتدا از پله‌های پایین‌تر آن بالا رفت. بنابراین، از نگاه مازلو، انسان زمانی قادر است استعدادهای خود را شکوفا کند و به تحقق اهداف عمیق و درونی خویش برسد که نیازهای سطوح پیشین هرم را برآورده کرده باشد.

سلسله مراتب نیازهای مطرح شده از جانب مازلو یا هرم نیازهای مازلو

به طور کلی هرم نیازهای مازلو یا سلسله مراتب نیازهای مازلو به پنج مرحله کلی تقسیم می شود که در برگیرنده نیازهای اساسی همه ی انسان ها در طول زندگی است. در واقع این هرم به بیان نیازهای انسان از ابتدایی ترین نیاز تا نهایی ترین نیاز که خودشکوفایی است می پردازد. نیازهای انسانی مطرح شده در هرم مازلو به ترتیب زیر است:

https://www.traditionrolex.com/19

۱) نیازهای جسمانی یا فیزیولوژیک

۲) نیازهای ایمنی

۳) نیازهای محبت و احساس تعلق

۴) نیاز به احترام

۵) خودشکوفایی

بر اساس نظریهٔ مازلو، در هر زمان، یک سطح از این هرم بر زندگی ما غالب است و نیاز مرتبط با آن بیش از دیگر نیازها توجه ما را به خود جلب می‌کند. نیاز سطح بالاتر یا پلهٔ بعدی هرم تنها زمانی اهمیت می‌یابد که نیازهای سطح پایین‌تر به‌خوبی برآورده شده باشند. به عبارت دیگر، گذر به مراتب بالاتر هرم، مستلزم تأمین نیازهای پایه‌ای‌تر است.

در ادامه، هر یک از این پنج سطح نیاز را به تفصیل بررسی خواهیم کرد.

1) نیازهای جسمانی یا فیزیولوژیک در هرم نیازهای مازلو

از نظر مازلو نیازهای جسمانی شامل نیاز به غذا، آب، هوا، خواب و نیاز جنسی است. ارضای این نیازها برای بقای یک فرد ضروری بوده و اولین گام در ثبیت شخصیت یک فرد است. برای درک بهتر اهمیت این ویژگی، کشورهای آفریقایی یا حتی انسان های تهیدست پیرانمون خود را در نظر بگیرید که متاسفانه از برآورده کردن این نیازها ناتوان هستند.

چنین انسان هایی با توجه به شرایط خود تماما در حال کار و تلاش طاقت فرسا برای ارضای این نیاز هستند و دائما نگران بوده و حس امنیت و آرامش نخواهند داشت (پله دوم هرم مازلو). این افراد اساسا مجالی برای گذار به پله های بالاتر این هرم پیدا نمی کنند و در این صورت نیز نخواهند توانست استعدادها و ویژگی های درونی خود را شکوفا کنند.

2) نیازهای ایمنی در هرم نیازهای مازلو

نیازهای ایمنی شامل امنیت، ثبات، حمایت، نظم و رهایی از ترس و اضطراب است. مازلو معتقد است کسانی که نمی توانند از قرار گرفتن در موقعیتی حس امنیت داشته باشند و دائما در حال ترس و اضطراب از موقعیت های مختلف هستند نمی توانند شخصیت سالمی داشته باشند. و دائما در چنبره این احساس بی امنی و اضطراب قرار خواهند داشت .

نیازهای ایمنی می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• امنیت شغلی و درآمد پایدار

• سلامت جسمانی و دسترسی به مراقبت‌های پزشکی

• محیط زندگی امن و محافظت‌شده

• قوانین و نظم اجتماعی که فرد را در برابر تهدیدات محافظت کند

مردم کشورهای جنگ زده جهان را در نظر بگیرید. این افراد نمی توانند لحظه ای مرگ را از چشم خود دور بیابند و در نتیجه همیشه اضطراب جان و سلامتی خود را دارند. بر اساس نظریه مازلو این گونه افراد نخواهد توانست. به پله های بعدی این هرم و نیازهای آن گذر کنند و در نتیجه این افراد نمی توانند به خودشکوفایی برسند.

3) نیازهای محبت و احساس تعلق در هرم نیازهای مازلو

بر اساس دیدگاه مازلو، پس از برآورده شدن نیازهای جسمانی و نیازهای ایمنی، انسان می‌تواند وارد پلهٔ سوم هرم شود: نیازهای محبت و احساس تعلق و عشق. انسان‌ها بنا به ذات خود، نیازمند ارتباط با دیگران و تعلق خاطر به جایی یا کسی هستند. ما نیاز داریم کسی را در آغوش بگیریم و یا خودمان مورد محبت و حمایت دیگران قرار بگیریم. این نیازها بخش اساسی زندگی انسان و سلامت روان او را تشکیل می‌دهند.

نیازهای محبت و تعلق شامل موارد زیر می‌شوند:

• عشق و محبت از سوی خانواده و دوستان

• احساس تعلق به گروه‌های اجتماعی مانند خانواده، دوستان، محل کار یا جامعه

• روابط صمیمی و حمایتگر که امنیت روانی ایجاد می‌کنند

• پذیرش و احترام متقابل در محیط‌های اجتماعی

مازلو بر این باور بود که برآورده شدن این نیازها یکی از مهم‌ترین گام‌ها برای رسیدن به خودشکوفایی است. احساس محبت و دوست داشته شدن، به انسان بال و پر برای زیستن و پرواز کردن می‌دهد. در حقیقت، دستیابی به قلهٔ خودشکوفایی و تحقق توانایی‌های درونی تنها با داشتن این «بال‌های قدرتمند» یعنی عشق و تعلق امکان‌پذیر است.

اگر این نیازها برآورده نشوند، فرد ممکن است دچار تنهایی، انزوا و اضطراب اجتماعی شود و نتواند به مراتب بالاتر هرم، یعنی نیاز به احترام یا خودشکوفایی، دست یابد. اما وقتی انسان در محیطی محبت‌آمیز و حمایتگر زندگی کند، انرژی و انگیزهٔ بیشتری برای رشد شخصی و تحقق استعدادهای خود پیدا می‌کند.

4) نیاز به احترام در هرم نیازهای مازلو

پس از سپری کردن سه پلهٔ نخست هرم مازلو—نیازهای جسمانی، ایمنی و محبت—نوبت به پلهٔ نیاز به احترام می‌رسد. مازلو این نیاز را به دو نوع تقسیم می‌کند:

1. احترام به خود: شامل عزت نفس، اعتماد به نفس و احساس ارزشمندی است. زمانی که انسان خود را به‌خوبی بشناسد و نقاط قوت و ضعفش را بپذیرد، می‌تواند احترام واقعی به خود داشته باشد. این احترام به خود، امنیت و ثبات روانی فرد را تقویت می‌کند و او را برای دستیابی به مراحل بالاتر هرم آماده می‌سازد.

2. احترام دیگران: انسان‌ها همچنین نیازمند دریافت احترام از سوی دیگران هستند. این نوع احترام معمولاً بر اساس عملکرد، شایستگی و جایگاه فرد در جامعه به او عرضه می‌شود و نقش مهمی در ایجاد انگیزه، اعتماد به نفس و تعاملات اجتماعی سالم دارد.

برآورده شدن هر دو نوع احترام—هم درونی و هم بیرونی—برای رشد فردی و حرکت به سمت خودشکوفایی ضروری است. انسانی که احترام کافی به خود و از سوی دیگران دریافت کند، پایه‌ای محکم برای تحقق استعدادها و اهداف درونی‌اش خواهد داشت.

5) خودشکوفایی آخرین مرحله هرم نیازهای مازلو

بر اساس دیدگاه مازلو، پس از گذر از نیازهای جسمانی، ایمنی، محبت و احترام، انسان به مرحله‌ای می‌رسد که می‌تواند استعدادهای منحصر به فرد خود را شکوفا کند. در این مرحله، فرد قادر است به آنچه شایستهٔ آن است دست یابد و تمام توانمندی‌ها و پتانسیل‌های درونی خود را به کار گیرد. این مرحله، همان خودشکوفایی یا تحقق خود است که بالاترین نقطهٔ هرم مازلو را تشکیل می‌دهد.

مازلو با ترسیم هرم نیازها به ما نشان می‌دهد که نه تنها فرد انسان، بلکه جامعه، سازمان یا کسب‌وکارها نیز تنها زمانی می‌توانند به بالاترین سطح موفقیت و کمال دست یابند که اعضای آن، نیازهای پایه‌ای خود را برآورده کرده باشند. به عبارت دیگر، تحقق پتانسیل‌های جمعی، مستلزم تأمین نیازهای فردی است؛ هر انسانی که نیازهای جسمانی، ایمنی، محبت و احترامش تأمین شده باشد، می‌تواند به رشد و شکوفایی واقعی خود و در نتیجه به رشد و موفقیت کل مجموعه کمک کند.

در این مرحله، فرد نه تنها به دنبال رسیدن به اهداف شخصی است، بلکه می‌تواند با خلاقیت، توانمندی و انگیزهٔ خود، تأثیری مثبت بر جهان اطرافش بگذارد.

آبراهام‌ مازلو کیست؟

نظریه مازلو به توسط آبراهام مازلو برای اولین بار مطرح شد. می‌توان گفت که هرم مازلو یک طرحواره کلی از عمده نیازهای انسان را نمایش می‌دهد. مثلث هرم ماسلو امروزه به صورت گسترده در مراکز آموزش عالی مختلف برای بررسی اینکه نیازهای اولیه انسان چیست، مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما اینکه آبراهام مازلو کیست و چه طور سلسله مراتب نیازهای مازلو را طراحی کرده است، پرسشی است که پاسخ آن روی اعتبار هرم ماسلو تاثیر مستقیمی دارد. 

سلسله نیازهای مازلو توسط آبراهام مازلو اولین بار مطرح شد. وی متولد سال 1908 و درگذشته سال 1970 در آمریکا است. شیوه زندگی او در شکل‌گیری مثلث نیازهای مازلو تاثیر بسزایی داشته است. نویسنده تئوری مازلو در محله‌ای فقیرنشین رشد کرده است. پدرش یک یهودی روس تبار بود و آبراهام اولین فرزند ساموئل و رز بود. یکی از مهم‌ترین عوامل ایده تدوین هرم نیازهای مازلو مشکلاتی است که آبراهام در کودکی متحمل شده است.

طبق گفته‌های ابراهام مادرش فرزندان زیادی داشت و نمی‌توانست به همه کودکانش به اندازه کافی رسیدگی کند و بسیار سخت گیر هم بود. به همین دلیل ابراهام در کودکی سختی‌های زیادی کشیده است و یکی از اصلی‌ترین دلایل به وجود آمدن هرم نیازهای انسان یا همان مثلث مازلو، همین موضوع بوده است. از دیگر مشکلات او، همزمانی دوران بلوغ و‌جوانی‌اش با رکود اقتصادی بزرگ امریکا بود که تبعات آن او‌ و خانواده‌اش را هم تحت تاثیر قرار داد. این هم یکی دیگر از دلایلی بود که باعث شد طرحواره نیازهای مازلو به وجود بیاید. 

آبراهام با وجود اینکه کتاب‌های کتابخانه شهر را خوانده بود، اما در دبیرستان و حتی توسط خانواده‌اش مدام بخاطر ظاهرش و یا اشکالات جزیی تحصیلی مورد تمسخر قرار می‌گرفت. با این وجود او نا امید نشد و با وجود مشکلات فراوانی که در دوران تحصیل داشت، بلاخره توانست درسش را تمام کند. آبراهام مازلو کسی بود که چندین رشته مختلف را امتحان کرد تا به این نتیجه رسید که روانشناسی رشته مورد علاقه اوست و در این زمینه تحصیلات خود را ادامه دارد و درنهایت تبدیل به یکی از بزرگ‌ترین روانشناسان شد.

هرم مازلو چه کاربردی دارد؟

هرم نیازهای مازلو یک شکل ساده است که با نگاه کردن به آن می‌توانید فاکتورهای مورد نیاز انسان برای برای داشتن یک زندگی خوب و سالم را ارزیابی کنید. فاکتورهایی که به ترتیب اهمیت در هرم سلسله مراتب مازلو نشان داده شده‌اند، در موقعیت‌های مختلف زندگی کاربردهای فراوانی دارند که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

مثلث نیازهای انسان که توسط مازلو ارائه شده است، درنتیجه مطالعات وی روی شخصیت‌های موفق آن زمان از جمله بتهوون، مادرترزا و انیشتین به وجود آمده است. امروزه نتیجه رعایت موارد طبقه بندی مازلو، می‌تواند راه‌های رسیدن به خود شکوفایی را به انسان نشان دهد. البته نیازهای انسان علاوه بر نظریه مازلو در نظریه‌های مختلف دیگری هم استفاده شده‌اند؛ اما نقطه قوت بزرگ تئوری مازلو کاربردی بودن آن است.

همانطور که در تعریف هرم مازلو به زبان ساده اشاره کردیم، همه انسان‌ها به واسطه گونه‌شان نیازهای خاصی دارند که باید تامین شوند. اینکه نیازهای اولیه انسان چیست، پرسش مهمی است که در طبقه بندی مازلو به آن پاسخ داده شده است. نیازهای فیزیولوژیک مازلو و نیازهای رفاهی پایه‌ای ترین مواردی هستند که در سلسله مراتب نیازهای مازلو به آن اشاره شده است. در ادامه راجع به کاربرد هرم‌ مازلو به صورت کاربردی و درمواقعی مختلف اشاره خواهیم کرد.

سلسله مراتب نیازهای مازلو در مدیریت

نظریهٔ مازلو در مدیریت و محیط‌های کاری کاربرد فراوانی دارد و استفاده صحیح از هرم او می‌تواند به افزایش انگیزه، رضایت و بهره‌وری کارکنان منجر شود. یکی از مهم‌ترین حوزه‌هایی که طبقه‌بندی نیازهای مازلو در آن اهمیت دارد، محیط کار است. برای رسیدن به سطح خودشکوفایی در محیط کاری، مدیران ابتدا باید نیازهای پایه‌ای کارکنان را برآورده کنند.

اولین سطح از هرم مازلو، نیازهای فیزیولوژیک است. مدیران می‌توانند با فراهم کردن شرایط راحت و مناسب برای کارکنان، این نیازها را تأمین کنند. از جمله اقداماتی که در این زمینه موثر است:

• ایجاد قرارداد با فروشگاه‌های مواد غذایی و پوشاک برای راحتی کارکنان

• ارائهٔ تخفیف‌های خرید لباس یا سایر خدمات مورد نیاز کارکنان

• توجه به کیفیت وعده‌های غذایی و میان وعده‌ها در محیط کار

تأمین این نیازهای پایه‌ای، باعث می‌شود کارکنان نگرانی کمتری نسبت به مسائل ابتدایی زندگی و کار خود داشته باشند و بتوانند انرژی و تمرکز خود را به سمت اهداف بالاتر سازمان اختصاص دهند.

در واقع، توجه به سلسله مراتب نیازهای مازلو در محیط کار، می‌تواند موجب افزایش انگیزه، رضایت شغلی و بهره‌وری شود و سازمان شما را در مسیر موفقیت، به‌ویژه در استفاده از ابزارها و سیستم‌های مدیریتی، مانند نرم افزار حضور و غیاب تحت وب، به شکل بهینه‌ای پیش ببرد.

نظر مازلو درباره بیماران روانی

یکی دیگر از کاربردهای عملی هرم نیازهای مازلو، رفتار با بیماران روانی است. اگرچه برخی از این افراد در توانایی تفکر و تصمیم‌گیری دچار مشکل هستند، اصول هرم نیازهای انسانی برای آن‌ها نیز صدق می‌کند. تحقیقات نشان داده‌اند که درصد قابل توجهی از مشکلات روانی بیماران، ناشی از عدم برآورده شدن نیازهای سلسله‌مراتبی مازلو است. به همین دلیل، رعایت این هرم می‌تواند به بهبود وضعیت روانی و کاهش شدت بیماری‌ها کمک کند.

متأسفانه در برخی مراکز، سیاست‌ها و رفتارها با بیماران روانی همراه با خشونت و ناسزا است؛ رویکردی که کاملاً با اصول هرم مازلو در تضاد است. مازلو بر این باور بود که بیماران روانی نیازمند دریافت کنش‌ها و رفتارهایی هستند که امنیت و احترام آن‌ها را تضمین کند. به عنوان مثال:

• اطمینان از تأمین نیازهای فیزیولوژیک مانند خوراک، پوشاک و خواب

• ایجاد محیطی امن و حمایتگر که حس ایمنی را به آن‌ها منتقل کند

• برخورد محترمانه و انسانی از سوی پرسنل و مدیران

وقتی این نیازها به ترتیب و به درستی تأمین شوند، مسیر بهبود روانی و رشد فردی برای آن‌ها هموارتر خواهد شد.

کاربرد نظریه مازلو در آموزش و پرورش 

هرم نیازهای مازلو در آموزش نیز کاربرد دارد، اما تئوری صرف کافی نیست؛ دانش‌آموزان باید مفاهیم هرم را به‌صورت عملی تجربه کنند. آموزش باید به آن‌ها کمک کند تا حقوق خود را بشناسند، بین نیازهای مختلف تعادل برقرار کنند و با کمبود امکانات آگاهانه برخورد کنند.

برای این کار:

1. معرفی ساده هرم: پنج سطح هرم و مفهوم خودشکوفایی به زبان قابل فهم توضیح داده شود.

2. فعالیت عملی: داستان، نمایش و تمرین‌های عملی برای نشان دادن هرم و کاربرد آن.

3. تأمین نیازهای پایه‌ای: محیط مدرسه باید نیازهای جسمانی و رفاهی دانش‌آموزان را تأمین کرده و رفتار معلمان و پرسنل محترمانه و حمایتگرانه باشد.

با این روش، دانش‌آموزان می‌آموزند چگونه از پایین‌ترین تا بالاترین سطح هرم حرکت کنند و خودشکوفایی را تجربه کنند.

هرم مازلو در کسب و‌ کار

یکی دیگر از کاربردهای سلسله مراتب مازلو در کسب و کار نمود پیدا می‌کند. شما چه به عنوان کارفرما چه به‌عنوان کارمند، نیاز دارید تا فارغ از جایگاه شغلی و اجتماعی، درمورد داشتن امنیت شغلی و رفاه حقوق خود مطمئن باشید. شما در هر رده‌ای که هستید، باتوجه به محدودیت‌های و منابع مالی و… می‌توانید هرم مازلو را در حیطه اختیارات خودتان پیاده کنید. در این صورت است که می‌توانید انتظار خود داشته باشید خود شکوفایی مازلو برای شما هم اتفاق بیفتد.

براساس نظریه مازلو انسان‌های خود شکوفا چه ویژگی‌هایی دارند؟

بر اساس نظریهٔ مازلو، انسان‌های خودشکوفا (Self-Actualized) افرادی هستند که توانسته‌اند استعدادها و پتانسیل‌های درونی خود را به حداکثر برسانند. ویژگی‌های بارز آن‌ها عبارتند از:

1. خودآگاهی بالا: آن‌ها خود را به خوبی می‌شناسند، نقاط قوت و ضعف خود را پذیرفته‌اند و با واقعیت خود صادق هستند.

2. استقلال و خودکفایی: کمتر وابسته به تأیید دیگران هستند و تصمیمات خود را بر اساس ارزش‌ها و اهداف شخصی می‌گیرند.

3. تمرکز بر واقعیت و حقایق: تمایل دارند جهان و انسان‌ها را همان‌طور که هستند ببینند و با واقعیات منطقی و عینی برخورد کنند.

4. خلاقیت و نوآوری: ذهن باز و خلاق دارند و در حل مسائل، راه‌حل‌های نوآورانه ارائه می‌دهند.

5. استقلال احساسی و اجتماعی: نیازهایشان از نظر اجتماعی متعادل است و روابط سالم و عمیق با دیگران دارند.

6. قدرت پذیرش و همدلی: توانایی درک دیگران و پذیرش تفاوت‌ها را دارند و همدلی واقعی نشان می‌دهند.

7. تمرکز بر رشد و تعالی: به جای تمرکز بر کمبودها، به دنبال رشد، یادگیری و تحقق اهداف و ارزش‌های انسانی هستند.

8. توانایی تجربهٔ شادی و رضایت عمیق: از زندگی و لحظات خود لذت می‌برند و شکرگزاری و رضایت از زندگی دارند.

معایب هرم مازلو (نقد هرم‌ مازلو/ انتقادات نظریه مازلو) 

• ترتیب قطعی نیازها: مازلو هرم نیازها را به صورت سلسله‌مراتبی ارائه کرده است، اما تحقیقات نشان می‌دهد که افراد ممکن است همزمان چند نیاز را دنبال کنند و ترتیب همیشه ثابت نیست.

• توجه محدود به فرهنگ غربی: نظریه مازلو عمدتاً بر پایهٔ جوامع غربی توسعه یافته و ممکن است در فرهنگ‌ها و جوامع جمع‌گرا یا متفاوت، کاربرد محدودتری داشته باشد.

• ماهیت ذهنی خودشکوفایی: مفاهیم خودشکوفایی و رشد فردی ذهنی و شخصی هستند و معیارهای دقیقی برای سنجش آن‌ها وجود ندارد.

• عدم انعطاف‌پذیری: هرم مازلو ممکن است برای همهٔ افراد یکسان نباشد؛ افراد با شخصیت‌ها و انگیزه‌های مختلف ممکن است نیازهای متفاوت و ترتیب متفاوتی داشته باشند.

• عدم تأکید بر انگیزه‌های منفی و مقابله با مشکلات: نظریه بیشتر بر رشد و انگیزه‌های مثبت تمرکز دارد و کمتر به فشارها، تعارض‌ها یا اضطراب‌های روانی توجه می‌کند.

اهمیت توجه به هرم مازلو از دید روانشناسان

در کتب روانشناسی مقالات مختلفی از هرم مازلو به انگلیسی یا همان Maslow’s Pyramid آمده است. این هرم در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود و تحقیقات زیادی روی جامعه هدف‌های مختلف صورت گرفته و امروزه به صورت تخصصی مقالاتی درمورد اینکه خود شکوفایی چیست، تاثیرات مثبت نظریه مازلو در مدیریت، چگونگی رسیدن به خودشکوفایی مزلو منتظر شده است. البته همانطور که توضیح دادیم، انتقاداتی هم به تئوری مازلو وارد است اما این نظریه پایه‌های محکمی دارد و توسط اکثر روانشناسان به نام معاصر هم تایید شده است.

درنهایت سعی شد تا در این قسمت به موارد کاربردی تئوری مازلو پرداخته شود. اینکه هرم‌ ماسلو چیست، نیازهای اولیه انسان چیست و چگونه می توان به آن‌ها دست یافت، ازجمله موضوعات مهم در این زمینه هستند. 

مقاله مرتبط:

Maslow’s hierarchy of needs: Uses and criticisms