تفکر استراتژیک به معنای تحلیل فرصتها، چالشها و پیامدهای احتمالی تصمیمها و اقدامات در یک سیستم است. افرادی که از این نوع تفکر یا تفکر سیستمی برخوردارند، توانایی ترسیم تصویری روشن از آینده را دارند و مسائل را با رویکردی واقعگرایانه و همراه با درک پیچیدگیها بررسی میکنند.
مدیران همواره با موقعیتهای دشوار، مسائل پیچیده و تصمیمهای چالشی روبهرو هستند. از این رو ضروری است با بهرهگیری از اطلاعات موجود، بهترین تصمیمها را اتخاذ کنند. تفکر استراتژیک به افراد کمک میکند بر محدودیتها غلبه کنند، از سطح کارهای روزمره فراتر بروند و محیط کاری را در مقیاسی گستردهتر ببینند.
کسی که توانایی تفکر استراتژیک داشته باشد، میتواند چالشهای موجود در هر سازمان یا صنعتی را تحلیل کرده، موضوعهای کلیدی را تشخیص دهد و برای اقدامات مؤثر برنامهریزی کند. در ادامه به ویژگیهای افراد دارای تفکر سیستمی یا استراتژیک میپردازیم و درباره مفهوم استراتژی و نقش آن در سازمان توضیح خواهیم داد.
چرا باید تفکر استراتژیک داشته باشیم؟
پیشتر اشاره شد که مدیران بهدلیل چالشهای متعدد در مسیر کاری خود نیازمند تقویت تفکر سیستمی هستند؛ اما در دنیای تخصصی امروز، این نیاز تنها محدود به مدیران نیست. تمام افراد، برای مواجهه با شرایط پیچیده و تصمیمهای دشوار در مسیر شغلی خود، باید توانایی تفکر استراتژیک را در خود پرورش دهند. هنگامی که اعضای یک سازمان بدانند استراتژی چیست و این نوع تفکر را بهکار گیرند، مزایای قابلتوجهی برای مجموعه ایجاد میشود.
در چنین شرایطی:
-
تمام اعضای تیم با درک مشترکی از استراتژی، تصمیمها و اقدامات خود را با رویکردی سیستمی هماهنگ میکنند.
-
تیم قادر است تصمیمهای بلندمدت اتخاذ کند؛ تصمیمهایی که با اقدامات سایر بخشها همسو بوده و در راستای دستیابی به اهداف کلان سازمان عمل میکند.
-
کارکنان به مدیر و مسیر تعیینشده اعتماد بیشتری پیدا کرده و تلاش میکنند از تصمیمهای او حمایت کنند.
-
عملکرد کلی تیم ارتقا مییابد و در نتیجه، بهرهوری افراد افزایش یافته و نتایج و سودآوری سازمان بهبود پیدا میکند.
-
فرهنگ سازمانی به سمت تفکر سیستمی و اقدامات استراتژیک حرکت میکند و افراد از رشد شخصی و مشارکت در تحقق اهداف سازمان لذت میبرند.
با تقویت تفکر استراتژیک و سیستمی، بهتدریج اعتماد و احترام همکاران، مدیران و زیردستان جلب میشود و تصمیمهای شما با پذیرش و حمایت بیشتری همراه خواهد بود. به همین دلیل، تفکر استراتژیک نهتنها برای سازمان، بلکه برای رشد حرفهای و شخصی شما نیز مزایای ارزشمندی به همراه دارد.
«سفر اکتشافی تنها جستجوی سرزمین های تازه نیست، نگاهی متفاوت نیز کشفی شگرف به دنبال خواهد داشت.» – مارسل پروست
بیشتر بخوانید: تفکر سیستمی چیست؟ مزایای تفکر سیستمی
افراد با تفکر استراتژیک چه ویژگی هایی دارند؟
افرادی که تفکر استراتژیک و برنامه ریزی استراتژی دارند رفتارها، گرایش ها و مهارت های فکری به خصوصی دارند. اگر شما ویژگی های زیر را داشته باشید می توانید به عنوان یک فرد استراتژیست شناخته شوید.
| ویژگی | توضیح |
|---|---|
| علاقهمندی و تعهد | نسبت به آنچه در واحد، شرکت یا صنعت میگذرد حساس هستند و کار را از خودشان میدانند؛ برای موفقیت سازمان دلسوز و پیگیرند. |
| انعطافپذیری | وقتی شرایط تغییر میکند، رویکرد و ایدههایشان را بهروز میکنند. کار کنارشان راحت است چون اهل گیر دادن یا مقاومت بیدلیل نیستند. |
| آیندهنگری | مدام به چند ماه یا چند سال آینده فکر میکنند، فرصتهای آینده را میسنجند و تهدیدها را جدی میگیرند. چشمانداز ساختن بخشی طبیعی از فکرشان است. |
| مثبتاندیشی | با اینکه چالش همیشه وجود دارد، آنها مشکلات را بهعنوان نقطه شروع یک فرصت میبینند و برای تبدیل سختیها به موفقیت تلاش میکنند. |
| استقبال از تغییر و انتقاد | از ایدههای تازه استقبال میکنند و از شنیدن انتقاد ناراحت یا دفاعی نمیشوند؛ اگر مفید باشد آن را اجرا میکنند. |
| عمقبخشی و یادگیری مستمر | مدام در حال یادگیری و گسترش تجربهاند. همین باعث میشود ارتباط بین مسائل مختلف را سریعتر و دقیقتر تشخیص دهند. |
| دید بلندمدت | فراتر از کارهای روزمره فکر میکنند و همیشه «تصویر بزرگ» را در ذهن دارند. تصمیمهایشان کوتاهمدت نیست. |
| تحلیل سیستماتیک | میدانند هر تصمیم روی بخشهای دیگر اثر میگذارد؛ بنابراین قبل از اقدام پیامدها را سبکوسنگین میکنند. |
| تمرکز بر اولویتها | انرژی را روی مهمترین کارها میگذارند و اجازه نمیدهند مسائل فرعی توجهشان را منحرف کند. |
| تصمیمگیری در شرایط نامطمئن | حتی وقتی همه اطلاعات کامل نیست، میتوانند بهترین گزینه را انتخاب کنند و مسئولیت تصمیمشان را بپذیرند. |
| مهارت ارتباطی | چشمانداز و تصمیمها را واضح و قانعکننده توضیح میدهند و میتوانند دیگران را با مسیر ذهنی خود همراه کنند. |
«در استراتژی باید چیزهای دور را آن چنان ببینیم که گویی نزدیک هستند و چیزهای نزدیک را از فاصله بنگریم.»- میاموتوموساشی
بیشتر بخوانید: مهارت حل مسئله و تکنیک حل مسئله (Problem-solving skill) چرا انقدر مهم است؟
چه کسانی باید تفکر استراتژیک داشته باشند؟
در دنیای رقابتی کسب و کارهای امروز لازم است همه بدانند چطور استراتژیک فکر کنند. وقتی افراد یک مجموعه دارای تفکر سیستمی باشند سازمان می تواند از تمامی ظرفیت های خلاقیت و دانش نیروهای خود استفاده کند.
تفکر استراتژیک وقتی مؤثر است که فردی و تیمی دنبال شود. اگر تفکر استراتژیک در گروه وجود داشته باشد مسائل حیاتی و پیچیده در تیم راحت تر حل می شود. در تیم های کاری مختلف تفکر سیستمی باعث می شود مدیران در ارتباط با کارکنان خود بهتر در جریان مسائل درون سازمانی قرار بگیرند.
گام های تفکر استراتژیک
تفکر استراتژیک معمولاً در دو مرحله اصلی انجام میشود که هر مرحله شامل بخشها و فعالیتهای مشخصی است. این مراحل به ما کمک میکنند در عمل بفهمیم تفکر استراتژیک چیست و چگونه میتوان آن را به کار گرفت.
مرحله اول: تعیین موضوعهای استراتژیک
۱. مشاهده تصویر کلان
در این بخش، فرد باید محیط کسبوکار خود را از زاویهای گسترده بررسی کند. شناخت عوامل محیطی و درک روابط میان آنها، پایهای برای تصمیمگیریهای استراتژیک است.
۲. تعیین اهداف استراتژیک
در این مرحله مشخص میکنیم چه نتایجی مدنظر است و چه اهدافی باید محقق شود. سپس تاکتیکها و مسیرهای مناسب برای رسیدن به این اهداف طراحی میشوند.
مرحله دوم: به کارگیری مهارتها
۱. تحلیل روابط، الگوها و روندها
اطلاعات و وقایع را طبقهبندی کنید. حتی دادههایی که به ظاهر نامرتبطاند میتوانند سرنخهایی ارزشمند ارائه دهند و به کاهش پیچیدگی مسائل کمک کنند.
۲. خلاقیت
به دنبال راهحلهای نوآورانه باشید و فرضیههای ذهنی خود را به چالش بکشید. این کار باعث میشود ایدههای تازه ایجاد شود و توانایی حل مسئله شما تقویت گردد.
۳. تحلیل اطلاعات
اطلاعات مهم را شناسایی، اولویتبندی و طبقهبندی کنید. این کار مسیر انجام پروژه یا تصمیمگیری را روشن و قابل مدیریت میکند.
۴. اولویتبندی کارها
تمامی اقدامات و تقاضاها را بر اساس اهداف کلان ارزیابی کنید. تمرکز بر اهداف کمک میکند منابع و انرژی سازمان به شکل مؤثرتری به کار گرفته شود.
۵. انتخاب اقدامات
مزایا و معایب هر اقدام را بسنجید. تصمیم بگیرید چه کارهایی باید انجام شود و چه کارهایی بهتر است کنار گذاشته شود. در نهایت، توازن میان اهداف کوتاهمدت و بلندمدت و ارزیابی مزایا و معایب اقدامات، اساس تصمیمگیری استراتژیک است.
۶ روش افزایش مهارت تفکر استراتژیک
-
نگاه کلان را تقویت کنید (Big Picture Thinking)
هر روز چند دقیقه از کارهای ریز فاصله بگیرید و بپرسید:
«این کاری که انجام میدهم چگونه روی نتیجه نهایی و کل سیستم اثر میگذارد؟» -
تحلیل روندها و الگوها را تمرین کنید
اخبار صنعت، رفتار مشتریان، آمارهای داخلی یا حتی تغییرات کوچک تیم را دنبال کنید.
هدف: پیدا کردن الگوها و متوجه شدنِ قبل از اینکه بحران یا فرصت برسد. -
فرضیات خود را به چالش بکشید
هر تصمیم یا باور کاری را با سؤالهای «چرا؟» و «اگر… چه؟» بررسی کنید.
این کار مسیرهای ذهنی جدید و ایدههای نو ایجاد میکند. -
تفکر آیندهمحور داشته باشید
همیشه ۶ ماه تا ۳ سال آینده را تصور کنید.
بپرسید: «اگر این تصمیم را بگیرم، آینده چه شکلی میشود؟»
آیندهنگری یکی از اصلیترین پایههای تفکر استراتژیک است. -
اولویتبندی را جدی بگیرید
همه کارها مهم نیستند.
هر روز ۳ کار «واقعاً استراتژیک» انتخاب کنید و انرژی اصلی خود را روی آنها بگذارید. -
پرسیدن و گوشدادن فعال را تمرین کنید
با افراد مختلف گفتگو کنید، از دیدگاههای متفاوت ایده بگیرید، بازخورد بگیرید و بشنوید.
استراتژی بدون فهم عمیق از اطراف شکل نمیگیرد.
نتیجهگیری
تفکر استراتژیک توانایی دیدن ارتباط میان تصمیمهای امروز و پیامدهای فرداست. این مهارت به افراد کمک میکند محیط پیچیده کسبوکار را بهتر درک کنند، اولویتها را شفاف ببینند و تصمیمهایی بگیرند که با اهداف بلندمدت همراستا باشد. زمانیکه این نوع نگاه در سازمان تقویت شود، هماهنگی تیمی، اعتماد، کارآمدی و نتیجهمحوری افزایش مییابد. در نهایت، تفکر استراتژیک نه یک مهارت اضافی، بلکه ابزاری ضروری برای پیشبرد مؤثر سازمانها و رشد حرفهای افراد است.
سؤالات متداول درباره تفکر استراتژیک
تفکر استراتژیک به چه معناست؟
تفکر استراتژیک توانایی تحلیل فرصتها، تهدیدها و پیامدهای احتمالی تصمیمهاست؛ مهارتی که فرد را قادر میسازد با نگاهی کلان و آیندهمحور، ارتباط میان اجزای سیستم را درک کند.
آیا تفکر استراتژیک فقط برای مدیران ضروری است؟
خیر. هر فردی که در محیطهای کاری پویا و رقابتی فعالیت میکند، برای تصمیمگیری بهتر و حل مسائل پیچیده به این مهارت نیاز دارد؛ بنابراین محدود به مدیران نیست.
افراد دارای تفکر استراتژیک چه ویژگیهایی دارند؟
این افراد معمولاً آیندهنگر، منعطف، واقعگرا، یادگیرنده مستمر و دارای مهارت تحلیل سیستماتیک هستند. همچنین توانایی اولویتبندی، تصمیمگیری در شرایط نامطمئن و ارتباط مؤثر از ویژگیهای اصلی آنهاست.
چگونه میتوان مهارت تفکر استراتژیک را توسعه داد؟
با تقویت نگاه کلان، تحلیل روندها و الگوها، بازنگری در فرضیات، آیندهنگری، اولویتبندی صحیح و گفتوگو و گوشدادن فعال میتوان این مهارت را بهتدریج تقویت کرد.
تفاوت تفکر سیستمی و تفکر استراتژیک چیست؟
تفکر سیستمی به فهم روابط میان اجزای یک سیستم کمک میکند، در حالی که تفکر استراتژیک بر تصمیمگیری هدفمند و آیندهنگرانه مبتنی بر این شناخت تمرکز دارد. این دو رویکرد مکمل یکدیگرند.
یک پاسخ
جالب بود!