تعریف حق السعی در قانون کار + نحوه محاسبه حق سعی

روابط میان نیروی کار و کارفرما جنبه‌های گوناگونی دارد و تمامی پرداخت‌هایی که کارفرما به نیروی کار انجام می‌دهد، تابع قانون کار است. به همین دلیل مواجهه با اصطلاحات حقوقی برای بسیاری از افراد گیج‌کننده است و این سردرگمی گاهی به تضییع حقوق آن‌ها منجر می‌شود. حقوق و دستمزد یکی از مهم‌ترین پرداخت‌هایی است که طبق قانون کار به کارکنان تعلق می‌گیرد. در این مقاله، حق‌السعی، مزد و سایر جزئیات مرتبط با آن‌ها را مطابق با قانون کار بررسی کرده‌ایم. اگر می‌خواهید بدانید حق‌السعی چیست، با ما همراه باشید.

منظور از حق السعی چیست؟

واژه‌ی «السعی» در زبان عربی به معنای کوشش و تلاش است و «حق‌ السعی» یعنی حق و مزدی که فرد در مقابل تلاش و کار خود دریافت می‌کند. در زبان انگلیسی نیز می‌توان آن را Work Compensation یا Earnings ترجمه کرد.

در بسیاری از مجموعه‌ها محاسبه میزان کارکرد کارکنان از طریق نرم افزار حضور و غیاب انجام می‌شود و بر همین اساس حق‌السعی آن‌ها تعیین و پرداخت می‌گردد.

بر اساس فصل سوم قانون کار، حق‌ السعی به مجموعه دریافت‌هایی گفته می‌شود که کارگر در ازای انجام کار و مطابق قرارداد، از کارفرما دریافت می‌کند. بنابراین حق‌السعی یک پرداخت مجزا نیست، بلکه شامل تمام پرداخت‌های قانونی زیر می‌شود:

• حقوق و دستمزد

• اجرت و حق‌الزحمه

• مزایا

• پاداش افزایش تولید

• مزایای غیرنقدی

• ایاب و ذهاب

• کمک‌هزینه خواروبار

• کمک‌هزینه مسکن

• کمک عائله‌مندی

• سود سالانه و سایر پرداخت‌های قانونی

طبق ماده ۳۴ قانون کار، تمام این موارد باید در قرارداد کار ذکر شود و کارفرما موظف است آن‌ها را مطابق قانون پرداخت کند. در نتیجه، حق‌السعی در واقع مجموع همه دریافتی‌های کارگر از کارفرماست که شامل حقوق، مزایا، پاداش‌ها و سایر پرداخت‌های قانونی می‌شود.

بیشتر بخوانید: قانون کار چیست؟ | بررسی مهم ترین قوانین کار و تامین اجتماعی

تعریف حق الزحمه در قانون کار

پس از آشنایی با مفهوم حق‌السعی، یکی از دیگر اصطلاحات مهم قانون کار، حق‌الزحمه است. واژه «حق‌الزحمه» در فرهنگ دهخدا به معنای دسترنج، مزد و بهای کار انجام‌شده آمده است. در قانون کار نیز حق‌الزحمه به مبلغی گفته می‌شود که نیروی کار در مقابل انجام خدمت، کار یا فعالیت مشخص برای کارفرما دریافت می‌کند.

حق‌الزحمه می‌تواند به‌صورت نقدی یا غیرنقدی پرداخت شود و معمولاً برای کارهایی که بر مبنای زمان، حجم کار، پروژه یا فعالیت مشخص انجام می‌شود، تعریف می‌گردد. به عبارت دیگر، هرگاه کارگر یا نیروی کار در ازای انجام کار معین، مبلغی دریافت کند، آن مبلغ «حق‌الزحمه» محسوب می‌شود.

تفاوت حق‌السعی و حق‌الزحمه

در قانون کار، حق‌السعی مفهومی گسترده‌تر از حق‌الزحمه است. حق‌السعی شامل تمام دریافتی‌های کارگر از کارفرما می‌شود؛ یعنی:

• حقوق و دستمزد

• مزایا

• پاداش‌ها

• کمک‌ها و تسهیلات

• پرداخت‌های نقدی و غیرنقدی

به زبان ساده، حق‌السعی مجموع همه مبالغی است که کارگر ماهانه از کارفرما دریافت می‌کند.

اما حق‌الزحمه تنها یکی از اجزای حق‌السعی است و به دستمزد مستقیم کار انجام‌شده اشاره دارد.

مزد (دستمزد) در قانون کار چیست؟

بعد از اینکه با مفهوم حق‌السعی آشنا شدید، خوب است بدانید مزد یا دستمزد چیست.
مزد همان مبلغی است که کارگر در مقابل کاری که برای کارفرما انجام می‌دهد دریافت می‌کند. این مبلغ می‌تواند نقدی باشد یا غیرنقدی مثل کالا یا خدمات.

مزد باید دقیقاً طبق قراردادی که بین کارگر و کارفرما امضا شده پرداخت شود.

انواع مزد

در قانون کار، مزد به دو روش پرداخت می‌شود:

۱. مزد ساعتی

اگر میزان پرداخت بر اساس تعداد ساعت‌هایی باشد که کارگر کار می‌کند، به آن مزد ساعتی می‌گویند.

۲. کارمزد

اگر مبلغ پرداختی بر اساس مقدار کار انجام‌شده باشد—برای مثال تعداد محصولاتی که کارگر تولید کرده—به آن کارمزد گفته می‌شود.

تفاوت مزد با حق‌السعی

خیلی‌ها مزد را با حق‌السعی اشتباه می‌گیرند.
در حالی که:

• مزد فقط پولی است که بابت کار انجام‌شده پرداخت می‌شود.

• حق‌السعی مجموع تمام دریافتی‌های کارگر است؛ یعنی حقوق، مزایا، پاداش، کمک‌هزینه‌ها و… .

پس مزد فقط یک بخش از حق‌السعی محسوب می‌شود.

مزد ثابت چیست؟

بعضی شغل‌ها مزایایی مثل سختی کار، فوق‌العاده شغل یا مزایای سرپرستی دارند.
اگر این مزایا همراه با دستمزد پایه به کارگر پرداخت شود، به آن مزد ثابت می‌گویند.

ساعت کاری قانونی

طبق قانون کار، حداکثر ساعت کار روزانه ۸ ساعت است.
بنابراین چه مزد ساعتی باشد و چه کارمزدی، پرداخت‌ها باید در همین چارچوب انجام شود.

بیشتر بخوانید: منظور از مالیات حقوق و دستمزد چیست؟ | بررسی نکات مهم محاسبه مالیات بر درآمد 

حق السعی و مزد چه تفاوتی با هم دارند

ممکن است گاهی مزد و حق‌السعی با هم اشتباه گرفته شوند، اما تفاوت آن‌ها ساده است:

• مزد: مبلغی است که کارگر در ازای کار مشخصی که انجام می‌دهد، دریافت می‌کند.

• حق‌السعی: مجموع تمام دریافتی‌های کارگر است، شامل مزد، مزایای نقدی، مزایای رفاهی و مزایای غیرنقدی.

به عبارت دیگر، مزد فقط یک بخش از حق‌السعی است، اما حق‌السعی تمام پرداخت‌های قانونی کارفرما به کارگر را در بر می‌گیرد.

نحوه محاسبه حق السعی چگونه است؟

اکنون همه شما متوجه شده‌اید که حق السعی چیست و چه مواردی را شامل می‌شود. در این قسمت نحوه محاسبه حق السعی را می‌خواهیم بررسی کنیم. با توجه به این که کلیه پرداختی‌ها به کارگر را حق السعی می‌گویند. برای محاسبه حق السعی باید جداگانه تمام مزایای نقدی و غیرنقدی محاسبه شوند‌. به عنوان مثال سنوات، عیدی، حق السعی ایام بلاتکلیفی کارگر، شب‌کاری، اضافه‌کاری، جمعه‌کاری و مزد هر ساعت باید محاسبه شوند و مبلغ حاصل از جمع تمام آن‌ها حق السعی است. موارد نامبرده بالا به صورت زیر محاسبه می‌شوند:

نمونه قرارداد حق السعی

کلیه دریافت‌های که ماهانه به طور مستمر کارفرما به نیروی کار پرداخت می‌کند را حق السعی می‌گویند که شامل مزد، مزایای نقدی و مزایای غیر نقدی می‌شود که در قرارداد تمامی مواردی که شامل حق السعی می‌شوند باید در قراردادی که بین کارفرما و نیروی کار بسته شده‌، ذکر شود. حق السعی شامل مواردی مانند دستمزد، کمک عائله‌بندی، سود سالانه، ایاب‌و‌ذهاب، مزایای نقدی و پاداش افزایش تولید می‌شود‌.

نحوه پرداخت حق‌السعی بر اساس قرارداد

• اگر پرداخت مزد ساعتی یا روزانه باشد: محاسبه مزد می‌تواند پایان هر روز، پایان هفته یا هر ۱۵ روز انجام شود.

• اگر پرداخت مزد ماهیانه باشد: محاسبه در آخر ماه انجام می‌شود.

• اگر ماه ۳۱ روزه باشد: محاسبه مزایا و حقوق بر اساس ۳۱ روز کامل انجام می‌شود.

بیشتر بخوانید: بیمه بیکاری چیست و شامل چه افرادی می شود؟

حق السعی به چه مواردی تعلق می‌گیرد؟

همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، حق‌السعی شامل تمام مزایای نقدی و غیرنقدی است که ماهانه به کارگر پرداخت می‌شود.

مواردی که معمولاً در قرارداد حق‌السعی ذکر می‌شوند عبارتند از:

• هزینه رفت‌و‌برگشت به محل کار

• سود سالانه مجموعه

• پاداش افزایش تولید

• کمک‌هزینه عائله‌بندی

• هزینه خواروبار

• هزینه مسکن

برای دریافت حق‌السعی، شرط اصلی این است که تمام موارد مشمول حق‌ السعی باید در قرارداد کار بین کارفرما و نیروی کار ذکر شده باشند.

حق ماموریت یکی از موارد حق‌ السعی

اگر کارگر به مکانی برود که حداقل ۵۰ کیلومتر با محل کار فاصله داشته باشد و مجبور باشد یک شب در محل ماموریت بماند، مشمول دریافت حق ماموریت خواهد شد.

• مبلغ حق ماموریت نباید از مزد ثابت روزانه کارگر در شرایط عادی کمتر باشد.

منظور از حق السعی ایام بلاتکلیفی چیست؟

حق‌السعی ایام بلاتکلیفی زمانی به کارگر تعلق می‌گیرد که به دلایلی از کار خود اخراج شده و مدتی طول می‌کشد تا هیئت حل اختلاف حکم نهایی را صادر کند.

• به فاصله زمانی بین اخراج کارگر تا صدور حکم نهایی، «ایام بلاتکلیفی» گفته می‌شود.

• در این مدت، کارفرما طبق قانون موظف است حق السعی را به کارگر پرداخت کند، درست مانند زمان اشتغال معمولی.

• همچنین این ایام به عنوان سابقه کار برای کارگر محاسبه می‌شود.

نحوه محاسبه حق السعی ایام بلاتکلیفی

محاسبه حق‌السعی ایام بلاتکلیفی همانند محاسبه حق‌السعی معمولی انجام می‌شود.

1. تمام مزایای نقدی و غیرنقدی که طبق قرارداد به صورت ماهانه به کارگر پرداخت می‌شود، جداگانه محاسبه می‌شوند.

2. سپس تمام این مقادیر با هم جمع می‌شوند.

3. مبلغ حاصل، حق السعی ایام بلاتکلیفی کارگر را تشکیل می‌دهد.

به این ترتیب، در مدت بلاتکلیفی، کارگر هیچ گونه ضرری از نظر حقوق و مزایا نمی‌بیند و تمام پرداخت‌های قانونی او محفوظ است.

بیشتر بخوانید: بیمه عمر و تامین اتیه چیست و چه مزایایی دارد؟

جمع‌بندی در مورد حق السعی

حق‌السعی، پایه و اساس حقوق و مزایای قانونی کارگر است و شفافیت در تعیین و پرداخت آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. شناخت دقیق اجزای حق‌السعی به کارگر کمک می‌کند حقوق خود را به‌طور کامل دریافت کند و کارفرما نیز بتواند تعهدات قانونی خود را به‌درستی انجام دهد.