کاربرد رویکرد شش کلاه تفکر 

طرز برخورد افراد مختلف با مشکلات و مسائل زندگی بسته به نگرش آن ها متفاوت است. نگرش خلاقانه و دیدن ابعاد و زوایای مختلف یک مسئله نقش مهمی در ارائه بهترین راهکار برای حل آن دارد. شش کلاه فکری یک مدل نقش آفرینی است که در سال 1986 توسط ادوارد دوبونو طراحی شد. تکنیک و رویکرد شش کلاه تفکر به عنوان یک تکنیک حل مسئله می تواند برای کشف مشکلات از دیدگاه های مختلف به منظور کشف راه حل های جدید استفاده شود. برای آشنایی بیشتر با تکنیک شش کلاه تفکر با ما همراه باشید. 

تکنیک شش کلاه تفکر چیست؟ 

همانطور که اشاره شد این تکنیک یک فعالیت بینشی است که مانع از تفکر محدود می شود. فرض اصلی تمنیک شش کلاه تفکر این است که اکثر مردم بر اساس تیپ شخصیتی خود به روشی خاص فکر و استدلال می کنند. بنابراین هنگام مواجه با یک مسئله خاص،  یک فرد احساساتی تر ممکن است ایده های متفاوتی نسبت به یک فرد با بینش تحلیلی تداشته باشد. همچنین  یک شخص بدبین با یک موقعیت مشابه، بصورت متفاوت از یک خوشبین برخورد می کند.در این تکنیک هر کلاه نمایانگر یک دیدگاه متفاوت در مورد یک موضوع خاص است. در واقع، این تکنیک نشان می‌دهد که افراد مختلف چه تفکرات و ایده هایی در مورد یک موضوع خاص دارند و از این طریق خلاقیت در تصمیم گیری را بهبود می بخشد. 

استفاده از این تکنیک و روش شناسی اجازه می دهد تا ما احساسات و تردیدات خود را با راه های عقلانی که برای حل مسئله و تصمیم گیری داریم ادغام کنیم تا ابعاد جدیدی از موضوع که قبلاً برایمان نمایان نبود را ببینیم.  تصمیماتی که با استفاده از تکنیک شش کلاه فکری گرفته می‌شود، می‌تواند انعطاف‌پذیرتر و مبتنی بر یک دیدگاه کل‌نگر باشد و دام ها و مشکلات احتمالی مسئله را پیش بینی می کند. 

تکنیک شش کلاه تفکر چیست؟

رویکرد شش کلاه تفکر چه کاربردی دارد؟ 

از مدل شش کلاه تفکر می توان برای  کمک به موارد زیر استفاده کرد:

• برگزاری جلسات بهتر در حوزه های کاری به خصوص اگر در هر جلسه فقط یک دیدگاه وجود داشته باشد.
• کمک به تصمیم گیری بهتردر مسائل مختلف با داشتن دیدی جامع تر و همه جانیه تر از موضوع
• نگاه  به مسائل از زوایای مختلف از دید آمارو ارقام.  احساسات و جنبه های پنهان  
• الهام بخشیدن به ایده پردازی به عنوان یک فعالیت که سبک های مختلف تفکر را فعال می کند.
• ترقیب همکاری  در طول ایده پردازی جمعی و  طوفان فکری برای  تصمیم گیری  در مسئولیت های مختلف.

آشنایی با رنگ کلاه های تفکر و خصوصیات آن ها 

در ادامه به معرفی رنگ کلاه های تفکر و معنی و مفهوم هریک از آن ها می پردازیم. 

کلاه سفید: نماد بی طرفی 

رنگ سفید برای همه نماد و نشانه ای از آرامش و صلح است.  این نوع تفکر بر تفکر تحلیلی وعینی با تاکید بر واقعیت ها و امکان وقوع وقایع قابل پیش بینی تمرکز دارد. کسی که این کلاه را بر سر می گذارد واقعیت ها را بدون قضاوت و بی طرفانه بیان می کند و به مسائل تنها از طریق واقعیت ها و اطلاعات موجود می اندیشد. 

کلاه قرمز:  نماد افکار هیجانی، عواطف و احساسات 

رنگ قرمز نمادی از گرما، هیجان و خشم است. این زنگ نمودی از احساسات درونی و تفکر عاطفی است. کسی که کلاه قرمز بر سر می گذارد احساسات را در نگرش خود دخیل می کند و به مسائل از دید احساسی می نگرد و جنبه های غیر استدلالی موضوع را هم در نظر می گیرد. 

کلاه سیاه: نماد احتیاط

رنگ سیاه معمولا نمادی از غم و عذاب است و تفسیر آن با نوعی تفکر انتقادی، شکاک، و متمرکز بر خطرات احتمالی  مرتبط است. کسی که کلاه سیاه بر سر می گذارد به جنبه های منفی و دلایل عدم موفقیت طرح هم فکر می کند. از نظر نویسنده کتاب شش کلاه تفکر کلاه سیاه با ارزش ترین کلاه است زیرا خطرات و مشکلات بلقپه را بررسی می کند تا بتوانید قبل از وقوع از بروز آن ها جلوگیری کنید. 

کلاه زرد: نماد خوش بینی 

رنگ زرد اغلب نمادی از درخشش و شادی است، کلاه زرد در مورد فکر کردن به وقایع  خوش بینانه و رخداد بهترین حالت است. تفکر کسی که کلاه زرد بر سر دارد بر جنبه های خوش بینانه موضوع متکی است و معمولا محاسن و نکات مثبت را بیشتر می بیند.  شایان ذکر است که کلاه زرد نماد خوش بینی غیرعقلانی نیست اما درست بر عکس کلاه سیاه منافع و مزایای پروژه مورد نظر را مطرح می کند.

کلاه آبی: نماد تفکر 

رنگ آبی رنگ آسمان است و کلاه آبی به معنی  نوعی  تفکر ساختار یافته و نگاه به مسائل از دید بالاتر و به طور همه جانبه و وسیع است. در واقع ، کلاه آبی مانند رهبر ارکستر یا رئیس سیرک عمل می کند و با نظارت بر فرایندها و سازماندهی ایده ها گروه را به سمت بهترین نتیجه را هدایت می کند.  کسی که کلاه آبی را بر سر گذاشته و با تمرکز زیاد و بررسی دیدگاه های سایر کلاه ها سعی می کند بهترین نتیجه را استدلال کند. همچنین کلاه آبی در طول جلسه باید بر اقدامات کلاه های دیگر نظارت کند و از تصاد و تفرقه در جلسه جلوگیری کند. 

کلاه سبز: نماد خلاقیت 

رنگ سبز نمادی از خلاقیت درونی و تفکر چند بعدی است.  کلاه سبز در تکنیک 6 کلاه تفکر،  نمادی از   تفکر خلاق ، ایده های جدید، طوفان فکری و دیدن ابعاد و زوایای مختلف موضوع است. کسی که کلاه سبز بر سر دارد بر تغییر و تحول متمرکز است و ایده ها و راه حل های جدید و خلاقانه را بررسی می کند.

آشنایی با رنگ کلاه های تفکر و خصوصیات آن ها 

روش شش کلاه تفکر چگونه اجرا می شود؟ 

شواهد نشان می‌دهند که بهترین تصمیم‌ها زمانی گرفته می‌شوند که مکانیسم‌هایی را برای دیدن مسئله از ابعاد مختلف در نظر بگیریم و جنبه های مخفی را هم بررسی کنیم.  برای اخذ بهترین تصمیمات ممکن است نیاز به  یادگیری تفکر به روش‌هایی باشد که به طور معمول از آن ها استفاده نمی کنیم. 

 تکنیک شش کلاه تفکر به ما کمک می کند تا با شش سبک فکری مختلف تمام ابعاد و زوایای مسئله را بررسی کنیم  و نقاط کوری که شاید در تصمیم گیری معمولی اصلا به آنها توجه نکنیم را ببینیم. جالب است بدانید که برای استفاده از این تکنیک نیازی نیست که به خودتان سخت نگیرید زیرا همه ما می‌توانیم به هر شش روش فکر کنیم، اما اکثر ما یک یا دو کلاه داریم که راحت‌تر از آن استفاده می‌کنیم. شما می توانید برای استفاده از روش 6 کلاه به رنگ های گفته شده بر سر بگذارید و از دیدگاه شخصیت های مختلف کلاه های رنگی مسئله را آنالیز کنید و در نهایت با جمع بندی افکار مختلف به کمک تفکر کلاه آبی تصمیم نهایی خود را بگیرید. همچنین برای استفاده از این تکنیک در جلسات کاری و پروژه های مختلف میتوانید به دو روش زیر اقدام کنید. 

روش اول: افرادی را به جلسه  دعوت کنید که نمایانگر مقطعی از این شیوه های غریزی تفکر هستند. در واقع، شما باید از طریق شناختی که از شخصیت و سبک تفکر افراد دارید ، حداقل شش نفر را انتخاب کنید که به سبک های مختلف مطابق با کلاه های رنگی  به موضوعات می اندیشند. سپس موضوع مورد نظر را در حضور آن ها به رای بگذارید و در نهایت به کمک طرز فکر کلاه آبی  گزینه  درست را انتخاب کنید. 

روش دوم: بحث خود را طوری ساختار دهید که هر یک از  شرکت کنندگان با تفکر کلاه رنگی خاصی به مسئله مورد نظر بیاندیشند. سپس تمام دیدگاه های موجود را تجمیع کنید و با یک بررسی کلی به نتیجه نهایی برسید. تجربیات نشان میدهد که در مدیریت کسب و کار و پروژه، درک و اجرای مفهوم شش کلاه تفکر منجر به جلسات موثرتر، تیم‌های پروژه قوی‌تر و یک رویکرد کلی برای تصمیم‌گیری بهتر می شود.

روش شش کلاه تفکر چگونه اجرا می شود؟ 

آیا ترتیب استفاده از کلاه های رنگی مهم است ؟ 

یک سوال رایج که هنگام استفاده از تکنیک 6 کلاه تفکر مطرح می شود این است که آیا ترتیب استفاده از کلاه ها مهم است ؟  در پاسخ به این سوال باید گفت برای دریافت بهترین نتیجه باید در ابتدا به کمک کلاه سفید تمام واقعیت ها ، آمار ، ارقام و اطلاعات را جمع آوری کرد. سپس  کلاه قرمز  ابعاد احساسی موضوع را پیش می کشد  و کلاه سبز نیز تمام ایده ها و نظرات موجود را مطرح می کند. سپس می توان از کلاه های  زرد و سیاه برای رد یا تایید کردن ایده های مطرح شده استفاده کرد. در انتها این کلاه آبی است که کمک می کند تا با  بررسی کامل تمام ابعاد موضوع و اجماع نظرات تمام کلاه ها بهترین گزینه را استدلال کنیم . 

معرفی کتاب 6 کلاه تفکر اثر ادوارد دوبونو 

کتاب شش کلاه تفکر اثر ادوارد دوبونو یکی از ۶۲ اثر این متفکر بزرگ است. ادوارد دوبونو به تفکر به عنوان یک مهارت نگاه می کند و معتقد است که هر انسانی می تواند این مهارت را کسب کند. به همین دلیل بیشتر کتاب های این متفکر و نویسنده خلاق در زمینه چگونگی تفکر و درست اندیشیدن است. کتاب شش کلاه تفکر یکی از آثار برجسته این نویسنده است که با رویکرد شش کلاه رنگی که در این مقاله به توضیح آن ها پرداختیم به ما کمک می کند با نگاه همه جانبه به یک موضوع بهترین نتیجه را بگیریم. در این کتاب از شش کلاه رنگی برای بیان شش سبک تفکر استفاده شده است،که به کمک آن ها می توان ضمن بررسی موضوع با دید کلی نگری بهترین تصمیمات را گرفت‌ . کتاب شش کلاه تفکر به زبان فارسی نیز ترجمه شده است و نسخه های پی دی اف و صوتی آن هم در سایت های مختلف در دسترس هستند. 

معرفی کتاب 6 کلاه تفکر اثر ادوارد دوبونو

جمع بندی پیرامون رویکرد شش کلاه تفکر

در این نوشتار به معرفی شش کلاه تفکر پرداختیم، در این تکنیک هر نقش فکری با یک “کلاه تفکر” نمادین رنگی مشخص می شود. با پوشیدن ذهنی و تغییر کلاه، می توانید افکار، ایده ها و نظرات مختلف را پیرامون یک موضوع بررسی کنید. این رویکرد یک تکنیک کاربردی برای تفکر خلاقانه و تصمیم گیری درست است. استفاده از این تکنیک برای پیشبرد جلسات و نشست های کاری می تواند بدون نزاع ، قضاوت و درگیری منجر به اخذ بهترین تصمیمات شود.